Bài 40: Địa lí ngành thương mại
Khi nhắc đến cụm từ "thương mại" thì người ta sẽ liên tưởng đến hoạt động mua bán và trao đổi. Đây được xem là khâu nối liền sản xuất với tiêu dùng thông qua việc luân chuyển hàng hóa, dịch vụ giữa hai bên người bán và người mua. Từ khi ra đời đến nay, hoạt động thương mại không ngừng nâng cao vai trò của mình trong việc điều tiết sản xuất, thúc đẩy sự phát triển sản phẩm hàng hóa...Và để hiểu hơn về ngành thương mại, chúng ta cùng đến với bài học ngay dưới đây.
A. Kiến thức trọng tâm
I. Khái niệm về thị trường
1. Khái niệm
- Thị trường: là nơi gặp gỡ giữa người bán và người mua
- Hàng hóa, dịch vụ: là các sản phẩm hoặc các dịch vụ được đem ra trao đổi.
- Vật ngang giá (tiền, vàng): Là vật để đo giá trị của hàng hóa và dịch vụ
2. Cơ chế hoạt động của thị trường:
- Thị trường hoạt động theo quy luật cung – cầu
- Cung > Cầu: giá giảm, người mua lời.
- Cung < Cầu: giá tăng,người bán lợi, kích thích sản xuất mở rộng.
- Cung = Cầu: giá cả ổn định (vai trò của Maketting).
- Maketing: Là một quá trình quản lí mang tính xã hội,nhờ đó mà các cá nhân và tập thể có được những gì họ cần,mong muốn,thông qua việc tạo ra,chào bán và trao đổi những sản phẩm có giá trị với những người khác.
II. Ngành thương mại
1. Vai trò:
- Thương mại là khâu nối liền giữa sản xuất và tiêu dùng
- Đối với nhà sản xuất:
- Cung ứng nguyên liệu, vật tư máy móc, tiêu thụ sản phẩm
- Điều tiết sản xuất (sản xuất ở quy mô và chất lượng mới)
- Đối với người tiêu dùng:
- Đáp ứng nhu cầu tiêu dùng
- Tạo thị hiếu mới, nhu cầu mới.
- Nội thương: Trao đổi hàng hóa, dịch vụ trong một quốc gia.
- Ngoại thương: Trao đổi hàng hóa, dịch vụ giữa các quốc gia.
2. Cán cân xuất – nhập khẩu và cơ cấu xuất nhập khẩu
a. Cán cân xuất nhập khẩu
- Khái niệm: cán cân xuất nhập khẩu là hiệu số giữa giá trị xuất khẩu và giá trị nhập khẩu
- Phân loại:
- Xuất khẩu > Nhập khẩu: xuất siêu
- Nhập khẩu > Xuất khẩu: nhập siêu
b. Cơ cấu xuất nhập khẩu
- Phản ánh trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia, một lãnh thổ:
- Các nước phát triển: xuất sản phẩm công nghiệp chế biến, nhập nguyên liệu, năng lượng.
- Các nước đang phát triển: xuất nông sản, khoáng sản, hàng tiêu dùng, nhập nguyên liệu,máy móc.
III. Đặc điểm của thị trường thế giới
- Thị trường thế giới hiện nay là một hệ thống toàn cầu. Trong những năm qua thị trường thế giới có nhiều biến động.
- Trong cơ cấu hàng xuất khẩu trên TG, chiếm tỷ trọng ngày càng cao là các sản phẩm công nghiệp chế biến, các mặt hàng nông sản có xu hướng giảm tỷ trọng
- Hoạt động buôn bán trên TG tập trung vào các nước TBCN phát triển
- Các cường quốc về XNK chi phối mạnh mẽ nền KTTG và đồng tiền của những nước này là ngoại tệ mạnh trong hệ thống tiền tệ thế giới
IV. Các tổ chức thương mại lớn trên thế giới
(Học sinh tự tìm hiểu vầ đọc thêm)
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Kiến thức thú vị
Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học
Trang 154 sgk Địa lí 10
Dựa vào sơ đồ trên (trang 154 SGK Địa lý 10), em hãy trình bày các khái niệm về hàng hóa, dịch vụ, vật ngang giá?
Trang 156 sgk Địa lí 10
Quan sát hình 40 (trang 156 SGK Địa lý 10), em có nhận xét gì về tình hình xuất nhập khẩu trên thế giới.
Trang 156 sgk Địa lí 10
Dựa vào bảng 40.1, em có thể rút ra nhận xét gì về tình hình xuất nhập khẩu của một số nước có nền ngoại thương phát triển hàng đầu trên thế giới năm 2001.
Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học
Câu 1: Trang 157 sgk Địa lí 10
Thế nào là ngành thương mại? Vai trò của ngành thương mại đối với việc phát triển kinh tế- xã hội đất nước?
Câu 2: Trang 157 sgk Địa lí 10
Trình bày đặc điểm của thị trường thế giới?
Câu 3: trang 157 sgk Địa lí 10
Cho bảng số liệu sau:
Quốc gia | giá trị xuất khẩu (tỉ USD) | Dân số (triệu người) |
Hoa Kì | 819,0 | 293,6 |
Trung Quốc | 858,9 | 1306.9 |
Nhật Bản | 566,5 | 127,6 |
a) Tính giá trị xuất khẩu bình quân theo đầu người của các quốc gia trên.
b) Vẽ biểu đồ hình cột để thể hiện.
c) Rút ra nhận xét cần thiết.
Xem thêm bài viết khác
- Hãy so sánh đặc điểm của sản xuất công nghiệp và nông nghiệp?
- Dựa vào hình 12.2 và 12.3. hãy trình bày hoạt động của gió mùa ở vùng Nam Á và Đông Nam Á?
- Em hãy kể tên một số loại phương tiện vận tải đặc trưng của vùng hoang mạc của vùng băng giá gần Cực Bắc?
- Dựa vào hình 16.4, hãy chứng minh rằng có sự đối xứng nhau của các dòng biển nóng và lạnh ở bờ Đông và bờ Tây của các đại dương?
- Hãy so sánh những ưu điểm và nhược điểm của giao thông đường sắt và đường ô tô?
- Nội lực là gì? Nguyên nhân sinh ra nội lực?
- Dựa vào sơ đồ trên (trang 154 SGK Địa lý 10), em hãy trình bày các khái niệm về hàng hóa, dịch vụ, vật ngang giá?
- Môi trường địa lí có những chức năng chủ yếu nào? Tại sao chúng ta có biện pháp bảo vệ môi trường?
- Bài 11: Khí quyển, sự phân bố nhiệt độ không khí trên trái đất – Địa lí 10 trang 39
- Hãy cho biết nguyên nhân tạo thành sóng biển, sóng thần. Kể một số tác hại của sóng thần mà em biết.
- Vai trò của công nghiệp điện lực? Điện được sản xuất từ những nguồn nào?
- Phân biệt các loại nguồn lực và ý nghĩa của từng loại đối với sự phát triển kinh tế?