Soạn bài Vượt thác: mục B Hoạt động hình thành kiến thức

B. Hoạt động hình thành kiến thức

1. Đọc văn bản sau: Vượt thác trang 31

2. Tìm hiểu văn bản.

a. Hoàn thành sơ đồ sau để xác định bố cục của bài Vượt thác:

…………

d. Ghi lại ngắn gọn cảm xúc chung của em về vẻ đẹp của thiên nhiên và con người trong cuộc vượt thác.

3. Tìm hiểu về các kiểu so sánh và tác dụng của phép so sánh:

a. Nhận diện các kiểu so sánh:

b. Tác dụng của phép so sánh:

4. Tìm hiểu phương pháp viết văn tả cảnh

a. (1) Văn bản trên tả cảnh gì?

…….

Bài làm:

2. Tìm hiểu văn bản

a. Bố cục:

Đoạn 1: từ đầu đến … vượt nhiều thác nước

• Nội dung: Con thuyền qua đoạn sông phẳng lặng trước khi tới chân thác

Đoạn 2: từ Đến Phường Rạch đến …. khỏi tháp Cổ Cò

• Nội dung: Con thuyền vượt qua khỏi đoạn sông nhiều thác nước

Đoạn 3: từ Chú Hai vứt sào đến … Trung Phước

• Nội dung: Con thuyền ở đoạn sông đã qua thác dữ

b. (1) Cảnh dòng sông và hai bên bờ được miêu tả

Đoạn sông phẳng lặng trước khi đến chân thác:

• Những chi tiết miêu tả cảnh hai bên bờ sông: "Những bãi dâu trải ra bạt ngàn đến tận những làng xa tít.", " Càng về ngược, vườn tược càng um tùm."," Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm …. chắn ngang trước mặt."
• Những chi tiết miêu tả dòng sông: " Mùa nước còn to", "Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn"

Đoạn sông có nhiều thác dữ:

• Những chi tiết miêu tả dòng nước: "Dượng Hương Thư đánh trần đứng sau lái co người phóng chiếc sào xuống lòng sông nghe một tiếng “soạc” ! Thép đã cắm vào sỏi! ….", "Nước bị cản văng bọt tứ tung, thuyền vùng vằng cứ chực trụt xuống, quay đầu chạy về lại Hòa Phước."

Đoạn sông đã qua thác dữ:

• Những chi tiết miêu tả dòng sông: "Dòng sông cứ chảy quanh co dọc những núi cao sừng sững"
• Những chi tiết miêu tả cảnh hai bên bờ sông: "Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa ….. Qua nhiều lớp núi, đồng ruộng lại mở ra."

(2) * Cảnh được miêu tả theo trình tự thời gian, từ trước khi đến thác, khi vượt thác và sau khi vượt qua thác nước.

* Vị trí quan sát: trên con thuyền vượt qua thác nước lớn đó. Vị trí ấy rất thích hợp cho người miêu tả bởi vì người quan sát có thể miêu tả chân thực và linh hoạt về cảnh sắc.

* Hai hình ảnh miêu tả những cây cổ thụ bên bờ sông ở đoạn đầu và cuối văn bản là:

Hình ảnh 1:

• Biện pháp nghệ thuật nhân hóa (chuyển nghĩa ẩn dụ): " Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước"
• Ý nghĩa: diễn tả thiên nhiên cũng như con người lo lắng trước những thử thách sắp phải đương đầu.

Hình ảnh 2:

• Biện pháp nghệ thuật biện pháp so sánh: "những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước"
• Ý nghĩa: diễn tả thiên nhiên vui mừng, phấn khích trước niềm vui chinh phục của con người.

c. (1) Các chi tiết miêu tả ngoại hình

• Như một pho tượng đồng đúc
• Các bắp thịt cuồn cuộn
• Hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra.
• Cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào

Các chi tiết miêu tả hành động

• Phóng chiếc sào xuống dòng sông nghe một tiêng “soạc”
• Ghì chặt trên đầu sào, lấy thế trụ lại, phóng sào xuống nước
• Những động tác thả sào rút sào rập ràng nhanh như cắt

Những hình ảnh so sánh:

• Những động tác thả sào rút sào rập ràng nhanh như cắt
• Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn ….giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ

(2) Các hình ảnh trên gợi hình ảnh vẻ đẹp ngoại hình và phẩm chất, tư thế của nhân vật dượng Hương Thư: khiêm tốn, hiền lành trong đời thường, nhưng lại dũng mãnh, quyết liệt, nhanh nhẹn khi vượt qua thử thách

d. " Vượt thác" là bức tranh thiên nhiên trên dòng sông Thu Bồn. Bức tranh đó được miêu tả có sự thay đổi theo từng chặng đường của con thuyền, theo điểm nhìn của tác giả. Bởi thế, cảnh trí ven sông, cảnh con thuyền vượt thác rất tự nhiên, sinh động và chân thực. Còn con người ở đây được miêu tả theo lối đậm nhạt, miêu tả bằng cách chấm phá, lấy ngoại hình để khắc hoạ nội tâm (như nhân vật dượng Hương). Tác giã đã thành công khi sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa, so sánh để miêu tả khung cảnh thiên nhiên hai bên bờ đặc biệt là rừng đước:" Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước", "Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước". Nét sáng tạo thành công này đã làm cho trang viết trở nên thi vị, hấp dẫn được bạn đọc chúng ta.

3. Tìm hiểu về các kiểu so sánh và tác dụng của phép so sánh:

a.

So sánh ngang bằng có trong các câu:

• Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
• Anh đội viên mơ màng/ Như nằm trong giấc mộng

So sánh không ngang bằng:

• Con đi trăm núi ngàn khe/ Chưa bằng muôn nổi tái tê lòng bầm
• Những ngôi sao thức ngoài kia/ Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

b. Hình ảnh so sánh: Dượng Hương Thư giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ” gợi lên sự liên tưởng với những hình ảnh huyền thoại anh hùng xưa với tầm vóc và sức mạnh phi thường bằng xương, bằng thịt đang thể hiện trước mắt người đọc, nhằm khắc họa nổi bật và tôn vinh sức mạnh của con người nhằm chế ngự thiên nhiên.

4. Tìm hiểu về phương pháp viết văn tả cảnh

Văn bản 1: " Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt....ban mai" - Đoàn Giỏi, đất rừng phương Nam

(1) Văn trên tả cảnh sắc thiên nhiê trên sông và hai bên bờ sông của dòng sông Năm Căn

(2) Người tả cảnh chọn vị trí trên con thuyền để miêu tả cảnh vật. Từ vị trí quan sát cảnh vật được miêu tả theo trình tự quan sát, xuôi theo chiều con thuyền để quan sát cảnh vật xung quanh.

Văn bản 2: Lũy làng ( Ngô Văn Phú)

Nôi dung của các phần:

• Phần 1: từ đầu đến màu xanh của lũy: giới thiệu về lũy tre làng
• Phần 2: tiếp theo đến …lúc nào không rõ:miêu tả cụ thể ba vòng tre tạo thành luỹ làng;
• Phần 3: Còn lại: miêu tả măng tre, thể hiện cảm nghĩ về loài tre.

(1) Tác giả miêu tả, giới thiệu lũy tre theo trình tự miêu tả từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể.

(2) Để miêu tả lũy làng tác giả đã sử dụng những chi tiết nghệ thuật:

• Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố.
• Lũy trong cùng còn thẳng hơn.
• Mùa lá mới òa nở, thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào như màu ngọc …
• Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy.
• Bẹ măng mọc kín thân cây non ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt.

b. Để làm một bài văn tả cảnh em cần thực hiện xác định đối tượng cần miêu tả và quan sát và lựa chọn đặc điểm nổi bật của đối tượng miêu tả,...

Bố cục của bài văn tả cảnh thường gồm:

• Mở bài: giới thiệu bao quát về đối tượng.
• Thân bài: Miêu tả những đặc điểm đặc săc, nổi bật của đối tượng theo trình tự: thời gian, không gian,..
• Kết bài: Nêu nhận xét, suy nghĩ của người viết.